А?заны? ішкі ортасына ?ан ?лпа с?йы?ты?ы лимфа жатады

Саба? та?ырыбы: «?ан, ?лпа с?йы?ты?ы ж?не лимфа-организм ішкі ортасыны? ??рам б?ліктері. Оларды? айналымы ж?не байланысы. ?анны? ??рамы: плазма ж?не формалы элементтері – эритроциттер, тромбоциттер, лейкоциттер. №10 зертханалы? ж?мыс.
Саба? ма?саты:
– А?заны? ішкі ортасын т?сіну, ?анны? ?асиеті, ??рамы 
ж?не ?ызметіне сипаттама беру;
– Саба?ты? т?сілдерін ?олдану ар?ылы о?ушы білімін тере?детуге 
ж?не о?ушы пайдасына шешілетін жа?даяттарда ал?ан білімдерін 
толы??анды ж?мсау?а ?йрену;
– ?ан ??рамыны? т?ра?ты ж?не белгілі к?лемде болу 
ма?ыздылы?ыны? ескеру, салауатты ?мір салтын ?стану?а баулу.
Саба? ?дісі:,СТО жобасы элементтерін ?олдану, зертханалы? ж?мыс
Саба??а ?ажетті ??рал-жабды?тар: проектор, интернет материалдары, А3 формалы беттер, микроскоп, микропрепараттар, т?рлі-т?сті бояу ?арындаштар, т.б
П?наралы? байланыс: химия, физиология.
Саба? барысы:
?йымдастырылатын ж?мыстар: Ж?мыс?а ?ажетті ??рал- жабды?тар:
І. ?йымдастыру кезе?і (3 минут)
– Сынып даярлы?ын ?ада?алау;
– Сынып о?ушыларын т?гендеу;
– Саба??а ?ажетті ??рал- жабды?тарды? толы? болуын ?амтамасыз ету.
Балалар, саба?ымызды бастамас б?рын, топ?а б?лініп алайы?. ?р топтан топ басшысын о?ушыны та?даймыз.
Балалар, орынымыздан т?райы?. ?рбір топ м?шелері ?олдарымызды ?стап, ше?бер (шатты? ше?бері) жасаймыз. ?р топ бір-біріне с?здерін айтып, с?ттілік тілеп, орындарына жай?асады.
ІІ.?й тапсырмасын с?рау. (интеракивті та?тамен ж?мыс)
Берілген с?йлем д?рыс болса «+», ?ате болса «-»  белгісін ?ою (5-7 минут)
1.Адам а?засында?ы тірек-?имыл ж?йесіне ?а??а ж?не б?лшы? еттер
 жатады.
2.С?йек д?некер ?лпа т?ріне жатады.
3.Денедегі с?йектер бірігіп, б?лшы? еттер т?зеді
4.С?йектер пішініне ?арай 2 топ?а б?лінеді
5.Ми бас с?йектері: ж?п самай, ма?дай.
6.Омырт?а жотасы 33-34 омырт?адан т?рады 
7.Иы? белдеу с?йектері: 2 б??ана, 2 жауырын  
8.Адамны? с?йегі 30-35 жас?а дейін ?седі
9.С?йекке серпімділік, иілгіштік ?асиет беретін органикалы? зат – оссеин
10.Денедегі б?лшы? етті? жалпы саны 600 астам
Тексеру ж?мысы ж?п бойынша ж?ргізіледі.
Д?рыс жауабы интерактивті та?тада жазылып к?рсетіледі:
ІІІ. Шешімін табайы?: (2 минут)
Ж?мба? жасырылып, о?ушылар шешімін табады.
С?йы? десем, су емес,
А?зада а?ар жолы бар
Т?сі де оны? а? емес,
Ал ?ызыл дейді а?алар.
О?ды- солды ой?астар,
?ызмет жасар, то?тамай.
Сергектікке жол бастар,
Шипасы оны? та?ы бар.
Жауабы: ?ан
Балалар, д?рыс жауабын тапты?дар. Д?птерлерімізді ашып, б?гінгі к?нді ж?не жа?а саба? та?ырыбын жазып ?оямыз.

 Жа?а та?ырып: «А?заны? ішкі ортасы» 
Балалар, а?заны? ішкі ортасы та?ырыбына ?андай ма?сат ?оямыз? О?ушылар б?гінгі жа?а та?ырып?а ?здері ма?сат ?ояды.

І?. Видеоролик тамашалау. (3-5 минут)
 «?ан ж?не оны? ??рамы» атты ?ыс?аша к?рсетілім балалар назарына ?сынылады. Видеофильм со?ында о?ушылардан нендей ?сер ал?андары с?ралып ?теді.

?. Постер жасау. Ендеше, « ?ан» с?зіне ?р топ кластер жасайы?шы. (5 мин.)
Жаса?ан постерлерін ?р топ м?шелерінен 1 о?ушы шы?ып, ?ор?айды. 
 І топ

                  А?заны? ішкі ортасы

?лпа с?йы?ты?ы      

                                        ?ан                   Лимфа                                                                                                             

ІІ топ «?ан жасушалары»

?ан жасушаларына эритроциттер, лейкоцит, тромбоцит жатады. Эритроциггерді? негізі ?ызметі- О2 мен СО2 тасымалдау. Адам ?анында 99%-эритроцит,1%- баска жасушалар.

Лейкоцитгері т?ссіз, ядролы жасушалар.1мм3 ?анда 4-9мын лейкоцит болады. Негізгі кызметі – ?ор?аныш  ?ызметін, улы затгарды залалсызландырып ыдырату. Уа?ытша к?бею лейкоцитоз, канда?ы а? т?йіршіктерді? азаюы лейкемия дейді.

Т?йірлі лейкоциттер-гранулоциттер, т?йіршіксіз – агранулоциттер

Екі ж?лдыз бір тілек. ?р топ о?ушылары та?ырыпты т?сінді немесе т?сінгенбеген жа?тарын стикерге жазады.             

?І. Глоссарий.  Та?ырыпта?ы жа?а терминдер: (д?птерге жаздырту)
1. Плазма – ?анны? сар?ыштау т?сті с?йы? б?лімі. 
2. Эритроцит – ?анны? ?ызыл, ядросыз жасушалары.
3. Лейкоцит- ?анны? т?ссіз жасушалары немесе жебір жасушалар.
4.Тромбоциттер- ?ан пластинкалары.
5.Гемоглобин- ?ан?а ?ызыл т?с беретін пигмент.
6.Оксигемоглобин- оттегімен ?осыл?ан гемоглобин.

?ІІ. Сергіту с?ті. «Б?лшы?ет ж?мысын жа?сарту жатты?улары» Балалар, сергіту с?ті алды??ы ?ткен та?ырыппен тікелей байланысты болма?. 1. ?олымыз?а ?олайнаны алып, шайнау, ымдау б?лшы? еттеріні? ?оз?алысын ба?ылаймыз. 2. Мойын б?лшы?еттеріні? ?оз?алысын мойынды о??а, сол?а ж?не алды?ы, арт?а б?ру ар?ылы ба?ылаймыз. 3. Иы? б?лшы?еттеріні? ?оз?алысын ?олымызды к?теріп, са?ат тілімен о??а, сол?а ж?не алды?а к?теріп ба?ылаймыз. К?кет ?оз?алысын м ы??ын?а ?олымызды ?ойып, са?ат тілімен о? жа? ж?не сол жа??а б?рылыс жасаймыз. Ая? б?лшы? еттеріні? ?оз?алысын орынымыда т?рып, жаймен ая?тарымызды кезекпен к?тереміз. Осымен жатты?ыуымыз ая?талды.Орынымыз?а жай?асамыз.
?ІІІ.Та?ырыпты бекіту
Та?ырыпты? зертханалы? ж?мыс №10 Та?ырыбы: «Адам ?анын  микроскоп астында ?арап, ??рылысымен танысу.»
Балалар, алдары?а берілген зертханалы? ж?мыста?ы тапсырмаларды орындайды.
(микроскоппен ж?мыс жасауды т?сіндіру) Зертханалы? ж?мысты? ??делуі.
1.Ж?мыс та?ырыбы
2.Ж?мыс ма?саты
3.Ж?мыс?а ?ажетті ??рал- жабды?тар
4.?ан жасушаларыны? суреттерін салып, ??рамын жазу

5. № ?ан жасушалары ??рылысы Ат?аратын ?ызметі
1

2

3
6.?орытындылау.
ІХ. Биологиялык, диктант

Организмні? ішкі ортасы деп. айтады. ?ан организмдегі. ?лпа?а жатады. ?ан жасушаларына.,.,. жатады. Эритроцитті? ?ызметі. тасымалдау. Лейкоциттер организмге т?скен. ?зіне сі?іріп ?орытады.

К?п нуктені? орнына ?оятын создер: д?некер, лейкоцит, эритроцит, тромбоцит, ?ан, лимфа, жасуша с?йыкты?ы, О2, б?где заттарды.

Х. ?йге тапсырма беру: 6 тарау, 28 та?ырып о?у, 10 тестілеу с?ра?ын та?ырып бойынша ??растыру. 

Рефлексия

ХІ.Ба?алау. ?р топта?ы ба?алаушылар, топта?ы м?шелерді? ж?мыстарын ?арап шы?ып, оларды ба?алайды.

Просмотр содержимого документа

«?ан, ?лпа с?йы?ты?ы ж?не лимфа-организмні? ішкі ортасыны? ??рам б?ліктері»

ЖАНДОСОВА Л?ЗЗАТ АМАНТАЙ?ЫЗЫ

А?т?бе облысы, Шал?ар ауданы

№3 орта мектебіні? биология п?ні м??алімі

Саба?ты? та?ырыбы: А?заны? ішкі ортасы ж?не ?анна? ??рамы мен ма?ызы
Саба?ты? ма?саты:

1. О?ушылар?а а?заны? ішкі с?йы? ортасы ?ан ж?не ?ан жасушалары, оларды? ?ызметі, эритроциттер туралы т?сінік беру; 
2. О?ушыларды? ой – ?рісін, білімін тияна?тау. Ойлау ?абілеттері мен танымды? ерекшелігін арттыру;
3. О?ушыларды? денсаулы?ын са?тау?а, саба?та?ы ?рт?рлі ?дістерді ?олдана отырып, о?ушыларды шапша?ды??а, іздемпазды??а ?з ойларын т?йіндеуге баулу. 

К?тілетін н?тижелер: ?анны? ??рамын, ?ан жасушаларыны? т?рлері мен оларды? адам ?міріні? ма?ызыдары туралы біледі.

К?рнекіліктер: ?ан жасушаларыны? суреттері, кеспе ?а?аздар, слайдтар

САБА?ТЫ? КЕЗЕ?ДЕРІ:

I ?йымдастыру

О?ушыларды? саба??а ?атысымдары, дайынды?тары тексеріледі.

IІ. ?ызы?ушылы?ты ояту

1.Топтастыру ?діс:

2. Бейне фильм

  «А?заны? ішкі ортасы»

3. ББ? ?дісі

Білемін

Білгім келеді

?йрендім

ІІІ. Ма?ынананы тану

                                       А?заны? ішкі ортасы

                               ?ан                  ?лпа                  лимфа

                                                   с?йы?ты?ы

?анны? ?ызметі:

1. адам а?засында ?ан ?рбір м?шені, денені? ?рбір жасушасын бірімен-бірін ?зара байланыстырады;

2. оттегін ?кпеден ?лпалар?а жеткізіп, к?мір?ыш?ыл газынан тазартады;

3. ?орек заттарды ас?орыту м?шелерінен ?лпалар?а жеткізеді;

4. а?заны? со??ы ?ажетсіз ?німдерін б?йрекке ж?не т. б. м?шелерге тасымалдайды;

5. дене температурасыны? т?ра?тылы?ын са?тайды;

6. а?заны зиянды микробтардан ?ор?айды;

7. ішкі секреция бездерінен б?лінетін гормондарды тасымалдайды;

8. жасушаларда ?ыш?ылды?, суды? де?гейін реттейді;

9. ?ор?анышты? ?ызмет ат?арады

10.?анды ?йыта алады

Эритроциттер-ядросы жо? ?ызыл ?ан жасушалары.

Ер адамда 4,5-5,5 млн. 1 мм3

?йел адамда 3,7 – 4,7 млн. 1 мм3

Оны? орташа тіршілік ?за?ты?ы 120 к?н.
– с?йекті? ?ызыл кемігінде т?зіледі. 
– бауыр мен к?кбауырда жойылып отырады.
– ?ызметі: ?кпеден ?лпалар?а оттегіні, ал ?лпалардан ?кпеге к?міртегіні тасымалдайды

Лейкоциттер – ядросы бар ?анны? т?ссіз жасушалары, ядросы мен цитоплазмасы болады. ?анда 6-8 мы? болады.

Тромбоцит  (?ан пластинкалары) – ?ан тамырларыны? жара?аттануына байланысты ?анны? ?юы – а?заны? ?анды к?п кетуден са?тайтын ?ор?аныш реакциясы. ?анда 180- 350 мы?.

Эритроциттер тобы

Диаметрі 7 – ден 10 мкм.-ге дейінгі екі беті ойыс дискі т?різді .

 М?ндай пішін оны? бетін 1,5 есе ?лкейтеді ж?не газ алмасу ?шін ед?уір тиімді

 болып табылады, жетілгендерінде ядро болмайды.

Адам организмінде барлы?ы орташа ал?анда 25 триллион бар деп есептеледі.

Егер осы ?ан жасушасын бір ?атар?а ?ойса, тізбек ?зынды?ы 175 мы? км ??райды.

 Онымен жер шарын 4 рет айналып шы?у?а болады.

Лейкоциттер тобы

Ядросы бар ж?не белсенді ?оз?алады. Дені сау адамны? 1 м3 ?анында 6-8 мы? болады. Т?уілік мезгіліне ж?не организм жа?дайына байланысты ?згеріп отырады. Тіршілігіні? ?за?ты?ы 2-4 к?н, кейде бірнеше жыл?а созылады. К?кбауырда б?зылады. Амеба сия?ты жал?ан ая?тарын шы?арып жылжиды. Организмді ауру тудыратын бактерияларды?, б?где заттарды? енуінен са?тайды. Б?л ?анны? ?андай жасушасы.

Тромбоциттер тобы

?анны? е? кішкентай, т?ссіз, ядросыз формалы? элементтері.

Олар с?йек кемігінде т?зіледі.М?лшері 2-4 мкм, д?рыс емес пішінді. 1 мм 3 ?анда

 180-350 мы?ы болады. Тіршілік ?за?ты?ы – 7 к?н. К?кбауырда жина?талып,

 ?ойма т?зіледі. Б?л жерден ?ажет кезде, олар ?ан?а т?седі.

 ?ызметі – ?ан ?ю ж?не ?ан кетуді то?тату процестеріне ?атысады.

 Б?л ?анны? ?андай формалы элементі.

І?.  Рефлексия

1. ББ? ?дісі

Білемін

Білгім келеді

?йрендім

1. Ашы? с?ра?

«?анны? т?сі неге ?ызыл т?сті болып келеді?»
?.  ?йге тапсырма.

№8 зертханалы? ж?мыс

?І. Ба?алау

Топ

м?шелері

Критерийлер

Жалпы ?пай

Жеке ойын ?сыну

Пікірта-лас?а ?атысу

Талдау жасау

 білу

С?ра?-тар?а жауап беру

Белсенділік т?рде ты?дау

Просмотр содержимого документа

«А?заны? ішкі ортасы ж?не ?анна? ??рамы мен ма?ызы»